ॲग्रीस्टॅक ही केंद्र शासनाची एक डिजिटल प्लॅटफॉर्म आधारित योजना असून, तिचा उद्देश शेतकऱ्यांना डिजिटल स्वरूपात ओळख देऊन त्यांच्या शेतमालकत्व, पिकांची माहिती, आणि विविध योजनांचा लाभ एकाच प्रणालीतून सुलभ करण्याचा आहे. महाराष्ट्र शासनाच्या कृषी विभागामार्फत ही योजना राबवण्यात येत आहे. ॲग्रीस्टॅकमध्ये प्रत्येक शेतकऱ्याला एक ‘शेतकरी ओळख क्रमांक’ (Farmer Unique ID/ फॉर्मर आयडी) दिला जातो जो त्या शेतकऱ्याच्या सर्व माहितीचा आधार असतो.
परंपरागतपणे, शेतीपिक नुकसानीचे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) स्थानिक महसूल अधिकाऱ्यांद्वारे करण्यात येतात. या प्रक्रियेत शेतात जाऊन नुकसान झालेले क्षेत्र, पीक, कारण, आणि अंदाजे नुकसान यांची माहिती घेतली जाते. यासाठी कागदोपत्री प्रक्रिया वापरली जात होती, जी वेळखाऊ व त्रुटीयुक्त ठरू शकते. आता ही प्रक्रिया ॲग्रीस्टॅक योजनेशी जोडण्यात आली आहे, ज्यामुळे पंचनामे अधिक अचूक, पारदर्शक आणि जलद होतील.
२०२५ च्या १५ जुलैपासून, नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या शेतीपिक किंवा शेतजमिनीच्या नुकसानावर आधारित मदतीसाठी पंचनाम्यामध्ये ‘शेतकरी ओळख क्रमांक’ भरणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. तसेच, पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) तयार करताना आणि मदत वितरण प्रणालीत (PDBT system) देखील ही माहिती समाविष्ट करणे आवश्यक आहे.
-
जलद कार्यवाही: शेतकऱ्याची माहिती आधीपासून उपलब्ध असल्यामुळे पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) करताना वेगळ्या तपशीलांची गरज भासत नाही. यामुळे नुकसानभरपाई लवकर वितरित करता येते.
-
पारदर्शकता: शेतकऱ्याची ओळख एकमेव क्रमांकावर आधारित असल्यामुळे डुप्लिकेट किंवा फसवणूक टाळता येते.
-
डेटाचा योग्य वापर: शासनाकडे शेतकऱ्यांच्या नुकसान, शेती पद्धती, पीक प्रकार अशा अनेक माहितीचा डेटाबेस तयार होईल, ज्यामुळे योजनांचे अधिक प्रभावी नियोजन करता येईल.
-
ई-पंचनामा सुविधा: टप्प्याटप्प्याने राज्यात ई-पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama) सुरू केले जात असून, यात शेतकरी आयडीचा समावेश अनिवार्य करण्यात आला आहे. यामुळे पंचनाम्याची प्रक्रिया डिजिटल होत आहे.
या उपक्रमाचे यशस्वी अंमलबजावणीसाठी महसूल आणि कृषी विभागातील अधिकाऱ्यांचे समन्वय, तांत्रिक प्रशिक्षण, आणि ग्रामीण भागातील डिजिटल साक्षरता वाढविणे गरजेचे आहे. काही ठिकाणी इंटरनेटची कमतरता किंवा माहिती भरण्यात अडचणी येऊ शकतात, ज्यावर शासनाला उपाययोजना करावी लागेल.
निष्कर्ष:
‘शेतीपिक नुकसानीसाठी पंचनामे (Agristack Farmer Panchnama)’ ही शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाची प्रक्रिया आहे. ती अधिक कार्यक्षम आणि पारदर्शक करण्यासाठी ॲग्रीस्टॅक योजनेशी तिचे एकत्रिकरण हे एक स्वागतार्ह पाऊल आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना मदतीसाठी लागणारा वेळ कमी होईल, आणि शासनाच्या विविध योजना शेतकऱ्यांपर्यंत योग्य रीतीने पोहोचतील. या माध्यमातून शेतीच्या संकट काळात सरकारचा आधार अधिक प्रभावीपणे मिळू शकतो.
महसूल व वन विभाग शासन निर्णय:
शेतीपिक नुकसानीसाठी पंचनामे करण्याच्या प्रक्रियेचे कृषी विभागाच्या ग्रिस्टॅक योजनेशी एकत्रिकरण करणेबाबत शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.
