भारत सरकारचा पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभाग २०१४-१५ या आर्थिक वर्षापासून राष्ट्रीय पशुधन अभियान योजना राबवत आहे. क्षेत्राची सध्याची गरज लक्षात घेऊन NLM योजना २०२१-२२ पासून सुधारित आणि पुन्हा संरेखित करण्यात आली आहे. राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM) च्या सुधारित योजनेचे उद्दिष्ट रोजगार निर्मिती, उद्योजकता विकास, प्रति प्राणी उत्पादकता वाढवणे आणि अशा प्रकारे छत्री योजना विकास कार्यक्रमांतर्गत मांस, बकरीचे दूध, अंडी आणि लोकर यांचे उत्पादन वाढविणे हे आहे.
देशांतर्गत मागणी पूर्ण केल्यानंतर अतिरिक्त उत्पादनामुळे निर्यात उत्पन्नात मदत होईल. NLM योजनेची संकल्पना ही असंघटित क्षेत्रात उपलब्ध असलेल्या उत्पादनांसाठी पुढे आणि मागास जोडणी निर्माण करण्यासाठी आणि संघटित क्षेत्राशी जोडण्यासाठी उद्योजक विकसित करणे आहे.
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM); शेळी-मेंढी, कुक्कुट, वराह पालन व वैरण बियाणे उत्पादनाकरीता योजना – National Livestock Mission:
मिशनची उद्दिष्टे:
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM) शेळी-मेंढी, कुक्कुट, वराह पालन व वैरण बियाणे उत्पादनाकरीता योजनेची उद्दिष्टे खालील प्रमाणे आहेत.
१. लहान रुमिनंट, कुक्कुटपालन आणि डुक्कर पालन क्षेत्र आणि चारा क्षेत्रात उद्योजकता विकासाद्वारे रोजगार निर्मिती.
२. जातीच्या सुधारणेद्वारे प्रति पशु उत्पादकता वाढवणे.
३. मांस, अंडी, शेळीचे दूध, लोकर आणि चारा यांच्या उत्पादनात वाढ.
४. मागणी कमी करण्यासाठी चारा आणि खाद्याची उपलब्धता वाढवणे – चारा बियाणे पुरवठा साखळी मजबूत करणे आणि प्रमाणित चारा बियाण्यांची उपलब्धता.
५. मागणी पुरवठ्यातील तफावत कमी करण्यासाठी चारा प्रक्रिया युनिट्सच्या स्थापनेला प्रोत्साहन देणे.
६. शेतकऱ्यांसाठी पशुधन विम्यासह जोखीम व्यवस्थापन उपायांना प्रोत्साहन देणे.
७. कुक्कुटपालन, मेंढ्या, शेळी, चारा आणि चारा या प्राधान्यक्रमित क्षेत्रात उपयोजित संशोधनाला प्रोत्साहन देणे.
८. शेतकऱ्यांना दर्जेदार विस्तार सेवा देण्यासाठी बळकट विस्तार यंत्राद्वारे राज्य कार्यकर्ते आणि पशुधन मालकांची क्षमता निर्माण करणे.
९. उत्पादन खर्च कमी करण्यासाठी आणि पशुधन क्षेत्राचे उत्पादन सुधारण्यासाठी कौशल्य आधारित प्रशिक्षण आणि तंत्रज्ञानाचा प्रसार करणे.
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM) रचना:
पुनर्संबंधित राष्ट्रीय पशुधन अभियानात खालील तीन उप-अभियाने असतील.
(अ) पशुधन आणि कुक्कुटपालनाच्या जाती विकासावर उप-मिशन:
वैयक्तिक, FPOs, FCOs JLGs, SHGs, कलम 8 कंपन्यांना उद्योजकता विकासासाठी आणि राज्य सरकारला जातीच्या संरचना सुधारणेसाठी प्रोत्साहन देऊन उद्योजकता विकास आणि कुक्कुट, मेंढ्या, शेळी आणि डुक्कर यांच्या जाती सुधारण्यावर तीव्र लक्ष केंद्रित करण्याचा प्रस्ताव आहे.
(ब) पशुखाद्य व वैरण विकास उपअभियान:
चारा उत्पादनासाठी आवश्यक प्रमाणित चारा बियाण्यांची उपलब्धता सुधारण्यासाठी चारा बियाणे साखळी मजबूत करणे आणि चारा ब्लॉक/हे बेलिंग/सायलेज मेकिंग युनिट्सच्या स्थापनेसाठी उद्योजकांना प्रोत्साहन देणे हे या उप-मिशनचे उद्दिष्ट आहे.
(क) नाविन्यपुर्ण संशोधन व विस्तार उपअभियान:
मेंढ्या, शेळी, डुक्कर आणि चारा आणि चारा क्षेत्र, विस्तार उपक्रम, पशुधन विमा आणि नवोपक्रमाशी संबंधित संशोधन आणि विकास करणार्‍या संस्था, विद्यापीठे, संस्थांना प्रोत्साहन देणे हे उप-मिशनचे उद्दिष्ट आहे. या उपअभियानांतर्गत, केंद्रीय एजन्सी, ICAR संस्था आणि विद्यापीठ फार्म यांना क्षेत्राच्या विकासासाठी आवश्यक उपयोजित संशोधन, पशुसंवर्धनासाठी प्रोत्साहनात्मक क्रियाकलापांसह विस्तार सेवा आणि योजना, चर्चासत्रे, परिषदा, प्रात्यक्षिक क्रियाकलाप आणि इतर IEC यासाठी सहाय्य प्रदान केले जाईल. जनजागृतीसाठी उपक्रम. पशुधन विमा आणि नवोपक्रमासाठीही मदत दिली जाईल.
| 5.2 | वराह वंश सुधारणाकरिता विदेशी अनुवंशिक साधनसामुग्री आयात करणे | 60% | 40% | विदेशी उच्च अनुवंशिक गुणवत्तेचा प्रजातींचा वापरुन करुन देशी वराह जातीचे उत्पादन वाढविणे. | |
| पशुखाद्य व वैरण विकास उपअभियान | |||||
| 1 | गुणवत्ता पूर्ण वैरण बियाणे उत्पादनाकरीता अनुदान | 100% | बियाणे प्रकार | प्रतिकिलो उत्पादनासाठी अनुदान | |
| मुलभूत बियाणे | रुपये 250 | ||||
| पायाभुत बियाणे | रुपये 150 | ||||
| प्रमाणित बियाणे | रुपये 100 | ||||
| 2 | पशुखाद्य व वैरण उद्योजगता विकास | 50% | 50 लाख | मुरघास बेल निर्मिती, वैरण विटा निर्मिती, टी.एम.आर.निर्मिती करीता दोन टप्यांमध्ये SIDBI मार्फत अनुदान | |
| नाविन्यपुर्ण संशोधन व विस्तार उपअभियान | |||||
| 1 | नाविन्यपुर्ण उपक्रम, संशोधन व विकास | 100% | |||
| 2 | विस्तार उपक्रम | 60% | 40% | ||
| 3 | पशुधन विमा | ||||
| बी. पीएल / अनु. जाती / अनु. जमाती | 40% | 30% | उर्वरीत हिस्सा पशुपालकाने भरावयाचा आहे. प्रती पशुपालक पाच पशुधन घटक मर्यादेपर्यत लाभ अनुज्ञेय आहे. | ||
| एपीएल | 25% | 25% | |||
आवश्यक कागदपत्रे:
- तपशील प्रकल्प अहवाल (DPR)
- पॅन कार्ड
- पत्ता पुरावा (मतदार आयडी, वीज बिल, पाणी बिल,
- टेलिफोन बिल, भाडे करार, पासबुक इ.)
- केवायसी दस्तऐवज
- आधार कार्ड
- रद्द केलेला चेक (बँक आदेश फॉर्मसह)
- फोटो
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM); योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करण्याची प्रोसेस:
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM); शेळी-मेंढी, कुक्कुट, वराह पालन व वैरण बियाणे उत्पादनाकरीता योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करण्यासाठी खालील पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाच्या राष्ट्रीय पशुधन अभियान – उद्यममित्र पोर्टला भेट द्या.
https://www.nlm.udyamimitra.in
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM) पोर्टल ओपन केल्यानंतर Apply Here वर क्लिक करून उद्योजक म्हणून लॉग इन करण्यासाठी Login as Entrepreneur वर क्लिक करा किंवा सरकारी/इतर एजन्सी म्हणून लॉग इन करण्यासाठी Login as Government / Other Agencies वर क्लिक करा.
राष्ट्रीय पशुधन अभियान (NLM) पोर्टलवर लॉगिन केल्यानंतर आवश्यक तपशील भरून अर्ज सबमिट करा.
